Gij hebt gehoord dat er gezegd is: een oog voor een oog en tand voor een tand. Maar ik zeg u de boze niet te weerstaan, doch wie u een slag geeft op de rechterwang keer hem ook de andere toe. Mattheus 5:38.
Is dit een oproep tot pacifisme? Moeten we als we geslagen worden de andere wang geven?
Ik vraag het me af als je kijkt naar de context. Jezus had ooit de Wet gegeven op een berg, de berg Sinai* (Jesaja 33:22) en deze Wet was verworden tot een stel regels. Regels zonder liefde en genade. Jezus richt daar op die berg der zaligsprekingen, de Wet opnieuw op en wil laten zien dat de Thora een levensstijl is en geen meetlat. Het gaat steeds om onze hartgesteldheid.
Nu staat er in datzelfde tekstgedeelte staat het ‘oog om oog ‘verhaal. Bedenk daarbij: de Bijbel legt de Bijbel uit. Deze tekst van Mattheus staat in Deuteronomium 19:21: Gij zult geen valse getuigenis afleggen jegens uw naaste. Doe je dat toch dan is het oog om oog, tand om tand. Oftewel: Jouw straf wordt zijn straf. Hij klaagt mij vals aan dan wordt de aanklager gestraft met de straf voor de beschuldigde die onschuldig blijkt.
De tekst verwijst ook naar Job 16 :10 waarin Job zegt dat hij op de wangen* geslagen wordt. De vrienden van Job beschuldigen hem van geestelijk overspel. Ze pleiten hem niet vrij, omdat hij volgens hen wel gezondigd moet hebben. Job geeft aan dat dit niet zo is. Uiteindelijk blijkt dat in dit rechtsgeding de vrienden als valse getuigen optreden. Job ondergaat onterecht smaad. Als later blijkt dat hij onterecht aangeklaagd is, pleit hij voor zijn vrienden en vraagt om hen niet terecht te stellen. Job bewijst zijn liefde voor hen.
Nu spreekt Jezus over de rechterwang. Dit staat voor een rechtvaardige wang en het slaan op die wang is het slaan op een rechtvaardig iemand. Jezus verwijst in dit stuk ook naar zichzelf, want Hij ondergaat dat als geen ander in Zijn terechtstelling in Johannes 18:23 als rechtvaardige. Jezus zegt: Als ik verkeerd gesproken heb (lees een vals getuigenis heb gegeven), bewijs dan wat er verkeerd is, maar als Ik terecht gesproken heb waarom slaat u Mij dan?
In de bijbel staat nog een tekst over de wangen aanbieden. In Klaagliederen 3:25-32 staat: Laat hij zijn wang geven aan wie hem slaat, laat hij met smaad verzadigd worden. Het is daar een symbool voor het overspelige gedrag van Israël (haar ongehoorzaamheid). Het is God zelf die slaat. Israël moest God ook de andere wang toekeren totdat haar smaad volkomen gedragen was.
Jezus laat in Mattheus zien dat Israël er op dat moment niet anders voor staat. Twee wegen komen samen. De ene weg: Als je onterecht beschuldigd wordt op geestelijk gebied dan ga je smaad lijden. De tweede weg: Israël leed smaad door overspel en mocht op de wangen geslagen worden (klaagliederen 3). Jezus droeg die smaad voor hen door onterechte aanklachten en liet zich slaan.
Jezus weerstond het kwade niet maar nam het op zich. Zo zullen ook discipelen van Jezus smaad gaan lijden om het evangelie. Stephanus heeft dan aan den lijve mogen ervaren omdat hij gestenigd werd om zijn getuigenis. Paulus stond erbij gaf zijn toestemming (Handelingen 22:30) en Paulus had hierop de doodstraf kunnen krijgen (onterechte beschuldiging is: een oog voor een oog). In de volgende verzen zegt Jezus wat smaad lijden nog meer betekent: Wil iemand met u gerechten en uw hemd nemen laat hem dan ook uw mantel** nemen. Dat is wat Jezus laat gebeuren. Door de zonde van Adams, zijn overspel, moest Jezus naakt sterven. Door de valse aanklachten tegen Jezus persoonlijk kreeg Hij de doodstraf. Hij werd volledig uitgekleed voor het gerecht op onterechte beschuldigingen. Hetzelfde gebeurde al eerder met Jozef. Zijn broers beschuldigden Jozef (onterecht) en klaagden hem aan en Jozef mocht en kon zich niet verweren. Trokken zijn mantel uit, verkochten hem. De reden dat ze bang waren dat Jozef ooit het hen zou vergelden, omdat ze de Thora kenden. (oog om oog) Jezus wil laten zien dat Jozef een voorafschaduwing van Hem is. Jezus spreekt echter Israël vrij aan het kruis van hun leugenachtige aanklachten jegens Hem (geen oog om oog) en vraagt ons dit ook te doen mochten wij tegenstand krijgen bij verkondiging van Zijn woord. (Laten ook wij om deze reden geen mensen voor het gerecht slepen) Tegelijkertijd draagt Hij wel de echte smaad van hun overspel.
Verder zegt Jezus in Mattheus: ‘Zal iemand u voor een mijl pressen ga er twee met hem mee.’ Simon van Cyrene werd gedwongen om Jezus kruis te dragen en ging de hele weg mee. Bijzonder is dat het getal twee in het Hebreeuws ook staat voor het woord huis. Simon van Cyrene ging mee tot het kruis en zo kwam ook hij ten slotte thuis.
Kortom pacifisme? Nee. Liefde als er weerstand is bij het verkondigen van Gods woord.
* Het woord lechi kan zowel door wangen als door kaken vertaald worden.
** Het woord voor mantel in het Grieks is Khetonee en kan in het Hebreeuws vertaald met kethonet en verwijst naar de kleren van Adam en Eva, die deze kleren kregen van God na hun zondeval en ook de mantel van Jozef was een ketoneth. Het kan ook vertaald worden naar het Hebreeuws met meleeh en verwijst naar de mantel van de Hogepriester.
Deuteronomium 19:15-21 Op de verklaring van twee getuigen of op de verklaring van drie getuigen staat de zaak vast. Wanneer een misdadige getuige tegen iemand opstaat om hem aan te klagen wegens afvalligheid dan moeten de twee mannen die het geschil hebben, voor het aangezicht van de Heer gaan staan, voor de ogen van de priesters en de rechters die er in die dagen zijn en de rechters moeten de zaak goed onderzoeken. En zie de getuige is een valse getuige, heeft hij vals getuigd tegen zijn broeder dan moet u hem doen zoals hij zijn broeder dacht te doen. Zo moet u het kwaad uit uw midden doen. Laten zij die overgebleven zijn, het horen en bevreesd zijn en dergelijke wandaad niet meer in uw midden verrichten.
Laat uw oog hem niet ontzien, oog voor oog en tand voor tand, hand voor hand en voet voor voet.